The Vithoba Temple, officially known as Shri Vitthal-Rukmini Mandir (Marathi: श्री विठ्ठल-रूक्मिणी मंदिर,is a Hindu temple in Pandharpur in the Indian state of Maharashtra. It is the main centre of worship for Vithoba, a form of the god Vishnu or Krishna, and his consort Rakhumai. The temple was built by King Vishnuvardhana of Hoysala Empire between 1108 - 1152 CE upon being convinced by the historical figure Pundalik. Also, there is an inscription in the temple, of a Hoysala King Vira Someshwara dating back to 1237 CE, which grants the temple a village for its upkeep. It is the most visited temple in Maharashtra. The Warkaris start marching from their homes to the temple of Pandharpur in groups called Dindi (procession) to reach on Aashadhi Ekadashi and Kartiki Ekadashi. A dip in the holy river Chandrabhaga, on whose banks Pandharpur resides, is believed to have power to wash all sins. All the devotees are allowed to touch the feet of the idol of Vithoba. In May 2014, the temple became the first in India to invite women and people from backward classes as priests.
Vithoba Temple
Shri Vitthal-Rukmini Mandir
Sri Vitthal Rukmini Devasthan
Religion
Affiliation
Hinduism
District
Solapur
Deity
Vithoba alias Vitthala
Festivals
Aashadhi Ekadashi, Kartiki Ekadashi.
Location
Pandharpur, Solapur, Maharashtra, India
State
Maharashtra
Country
India
MaharashtraVithoba Temple
Location in Maharashtra
Geographic coordinates
17.67°N 75.33°E
Architecture
Type
Hoysala Architecture
Creator
Vishnuvardhana, Hoysala King[1]
Completed
1108 - 1152 CE
Although parts of the temple date to the 12th or 13th centuries, the existing structure mainly dates to the 17th century or later, and reflects the later Deccan style, with dome motifs and lobed arches.[8]
Legend of Pundalik
The central image of Vithoba
The saga of Pundalik is one of the most important Mahima legends about Vithoba. How Vithoba came to Pandharpur is a story in which Pundalik is vital. Pundalik is a devoted son to his parents Janudev and Satyavati, who lived in a forest called Dandirvan. But after his wedding, Pundalik begins ill-treating his parents. Tired with their son’s misbehavior and ill treatment, the elderly couple decide to leave for Kashi. Legend holds that people who die in the city of Kashi attain salvation and emancipation from the cycle of birth and death; so, many pious Hindus in the bygone era would relocate to Kashi as their end drew near.
However, the elderly couple are not destined to escape their suffering so easily. Upon hearing his parents' plans, Pundalik and his wife decide to join them on pilgrimage. The ill treatment continues. While the youthful son and his wife ride on horseback, the frail old couple walk in bad weather. Pundalik even makes his old parents work to make his own journey comfortable. Every evening, when the party camps for the night, the son forces his parents to groom the horses and do other jobs.
On the way to Kashi, the group reached the ashram (hermitage) of a pious and venerable sage, Kukkutswami. Exhausted, the family decides to spend a few days there. That night, when all were asleep, Pundalik by chance is awake and sees a remarkable vision. Just before dawn, a group of beautiful young women, dressed in soiled clothes, enter the ashram; they clean the floor, fetch water and wash the venerable sage’s clothes. After finishing their chores, they go to the prayer-room. When they reappear after prayer, their clothes are spotlessly clean. Then, they vanish as inexplicably as they had appeared.
Pundalik was not moved to raise an alarm, but feels a deep sense of peace witnessing the scene. It remains on his mind the whole day and he resolves to remain awake the next night, and confirm it was not merely a dream. This time, however, Pundalik is very curious. He approaches the beautiful women and asks details. They reply, they are the Ganga (Ganges), Yamuna and other holy rivers of India—revered for their holiness. Pilgrims wish to take a dip in their holy waters to wash away their sins, which in fact are soiling their clothes. Then, the women say: "But O Pundalik, you, with your ill-treatment of your parents, are the greatest sinner of them all!" Pundalik is utterly shocked and his consciousness transforms. He realizes his misdeeds, becomes entirely devoted to his parents and ensures their comfort, even risking his own.
Devotion in any form reaches God swiftly. Impressed by Pundalik's devotion to his parents, Krishna planned to bless Pundalik immediately. So, he left (His abode) for Pundalik’s ashram. Krishna knocks at Pundalik’s door, when he is busy serving his parents food. Pundalik does realize God is at his door. But such was his devotion to his parents, he wants to complete his duties and only then attend the visitor. Then, Pundalik does something strange but out of real devotion. He throws a brick outside for God to stand on and wait for him until he finishes attending to his parents. It is the first day of monsoon so it is wet and muddy outside. If Lord Krishna stands upon a brick his feet will remain clean and dry.
Seeing this act, Krishna was extremely impressed and the ever-loving God waited for his devotee. When Pundalik came out, he begged for pardon but far from being displeased, Krishna was taken over by Pundalik's love for his parents and granted a boon. Pundalik requested Krishna to stay back on Earth and bless all his true devotees. He agreed to take the form of Vithoba, or God who stood upon a brick, and a temple came up there. Along with Vithoba, Rukmini (Mother Rukmini, the consort of Krishna) is also worshipped here.
Sant Namdeva Maharaj Payari
Chief (eastern) entrance of the temple, which houses the "Sant Namdev Maharaj Payari". The small blue temple in front of the gate is saint Chokhamela's memorial.
The exit for pilgrims; with the shikhara of Rakhumai's cella seen
An interesting tale is that of the temple's first step called “Sant Namdev Maharaj Payari” (step of Sant Namdev Maharaj). The child and future saint, Namdev was an ardent devotee of Vithoba. One day his mother asks him to complete the ritual of “naivedya” (any food made in the house is first offered to God, the ritual comprises placing the offering plate before the deity and sprinkling water around the plate and with a prayer to God). Namdev faithfully does “naivedya” and waits for God to appear and take the offering. But he is disheartened. He keeps praying and requests God to come in person and accept the offering. With no answer, the child starts banging his head at the feet of God. Seeing this utmost devotion and innocence of a child, God appears, eats the offering and blesses Namdev. Namdev asks for being present in the "first step" at His temple, so that he could innumerable devotees will touch him before having the “darshan” (view). So, this first step is called “Sant Namdev Maharaj Payari”. It is also believed that Tukaram, a 17th-century devotee of Krishna spent his last days in the temple.
Dindi Yatra
Pandharpur_Vari
Ashadi Ekadasi is a religious procession and is celebrated during the months of June- July (Aashaadh Shukla paksha). It consists of a beautifully decorated Palkhi having the “padukas” of the lord and the Palkhi procession consists of people collectively walking, singing and dancing the glory of the Lord in what are called as ‘Dindis’. This is said to be the World's largest and oldest people movement where people gather on a specific day every year and perform a walk of a distance of around 250 km. Pandharpur Ashadi Ekadashi Wari journey has been honoured by World Book of Records, London under the title 'One of the Most visited places in a day'.
The Palkhi procession has remained unbroken since it began despite wars, famines and floods. More than Fifty Palkhis of saints assemble at Pandharpur every year. In Maharashtra “Varkaris” (predominantly simple farmers) is a big community. They usually undertake 21-day walk after they have completed the sowing process in their fields. In the Ashadi Ekadasi festival, people from every faith and religion participate. Learned sages also come for it. Jnyaneshwar preached the Gita which is considered the highest religious text in Maharashtra.
The 'Bhakti Marg' (the path of devotion) as propounded by Sant Jnyaneshwar, teach us to forget the physical self in pursuit of the Lord. When the Varkaris sing and dance during the pilgrimage, they forget the material world around them.
Along with the Dindi procession, seva to the poor and needy is done reflecting that Lord is in all forms. This is called ‘Seva Dindi’. During the Seva Dindi, the people on pilgrimage undertake selfless service to the poor and needy like Amrut Kalash (Annadhan), Narayan seva, Medical seva, Building & repairing rural infrastructure etc.
Participation in Ashadi Dindi and Seva Dindi helps an individual in many ways by bringing good health, peace & prosperity in his life. Chanting the continuous glory of the God in the Ashadi Dindi procession and Seva Dindi purifies an individual, there is an inner cleansing that takes place in Mind, Body and Spirit and the participants tend to lose their individual identities and experience bliss. It develops all aspects of human personality and helps us understand the true purpose of Life.
The Temple
Chandrabaga river
The main entrance of Lord Vittala's Temple is facing towards the Chandrabhaga or Bhima river. Samadhi of Namadev and Chokamela is at the entrance. Pilgrims will first pray to the Devotees and then enter the temple. A small Ganesh Shrine is present inside the temple as first Shrine. Then, a small hall where bhajans are performed.
A small Shrine for Garuda and Hanuman. Then, after climbing a few steps, we can see the face of Lord Vittala. We can have this Mukha Darshan any time without standing in Queue. For, Padha Darshan (To touch the Lotus Feet of Lord), there is an entrance which leads to the queue complex outside the temple. It will lead to many small shrines of Bhaktas, then towards the Lord Panduranga. We can touch the feet of Lord. We feel best when we touch the Lord's Lotus feet. There are Shrines for Rukmini Devi, Sathyabhama Devi, Radhika Devi, Lord Narasimha, Lord Venkateshwara, Goddess Mahalakshmi, Nagaraj, Ganesha, Annapoorna Devi. There is another mandap where all devotees play like Krishna had played with Gopikas. It is a great experience.
Google map -M8GP+XC Pandharpur, Maharashtra
பந்தர்ப்பூர் அல்லது பண்டரிபுரம் இந்தியாவின் மகாராஷ்டிரா மாநிலத்தின் சோலாப்பூர் மாவட்டத்தில் உள்ள நகரம். இந்த நகரம் பீமா ஆற்றின் கரையில் உள்ளது. இங்கு உள்ள விட்டலர் கோயில் இந்துக்களின் முக்கிய வைணவத் திருத்தலங்களில் ஒன்று. இங்கு ஒரு லட்சத்துக்கும் அதிகமான மக்கள் வாழ்கின்றனர். இங்கு கோயில் கொண்டுள்ள விட்டலரின் பக்தர்களில் புகழ் பெற்றவர்கள் சோகாமேளர் மற்றும் புரந்தரதாசர் ஆவார்.
இங்கு இஸ்கான் அமைப்பு உள்ளது.
பண்டரிபுரம்
Pandharpur
पंढरपूर
நகரம்
அடைபெயர்(கள்): பந்தர்பூர்
நாடு
இந்தியா
மாநிலம்
மகாராட்டிரம்
மாவட்டம்
சோலாப்பூர்
பீமா நதிக்கரையில் அமைந்துள்ள பண்டரிபுரம், மகாராஷ்டிராவின் ஆன்மிகத் தலைநகரம். இந்தப் புனிதத்தலத்தில் பீமா ஆறு சந்திர பிறையைப் போல வளைந்து செல்வதால், அந்த நதி இங்கு சந்திரபாகா ஆறு என அழைக்கப்படுகிறது. சந்திரபாகா என்றால், பிறைச் சந்திரன் என்று பொருள்.
புராண வரலாறு
இந்தச் சந்திரபாகா நதிக்கரையில் ஸ்ரீகிருஷ்ணன், பாண்டுரங்கன் அல்லது விட்டலர் என்ற திருநாமத்துடன், தனது மனைவி ருக்மணியுடன் எழுந்தருளியிருக்கிறார். ஸ்ரீகிருஷ்ணன் பண்டரிநாதனாகக் கோயில் கொண்டதற்குப் பின்னணியில் புராண நிகழ்வு பொதிந்திருக்கிறது.
மகாராஷ்டிராவில் வசித்து வந்த ஜானுதேவர், சத்யவதி தம்பதிக்குப் பிறந்த மகன் புண்டரீகன். பெற்றோரிடம் மிகுந்த மரியாதையும் பக்தியுமாக இருந்தவன், திருமணத்துக்குப் பின் மனைவியின் பேச்சால் அவர்களை அவமதிக்கத் துவங்கினான். மனம் நொந்து, பெற்றோர் காசி யாத்திரைக்குப் புறப்பட்டனர்.
அவர்கள் மட்டும் எப்படிப் போகலாம்? நாமும் போக வேண்டும்’ என்று பிடிவாதம் பிடித்தாள், புண்டரீகனின் மனைவி. காசி போகும் குழுவில் அவர்களும் சேர்ந்தனர். பெற்றோர் நடந்து வர, புண்டரீகனும் அவன் மனைவியும் குதிரையில் சவாரி செய்தனர்.
அவர்கள் எல்லோரும் குக்குட முனிவரின் ஆசிரமத்தில் தங்கி ஓய்வெடுத்தனர். விடியும் நேரத்துக்குச் சற்று முன்பாக, நைந்து போன ஆடைகளில் அழுக்கும் அருவருப்பான தோற்றமுமாக அழகான யுவதிகள் பலர் ஆசிரமத்துக்குள் நுழைவதைப் புண்டரீகன் பார்த்தான். அவர்கள் ஆசிரமத்தின் தரையைச் சுத்தம் செய்தனர். முனிவரின் உடைகளைத் துவைத்தனர். கிணற்றிலிருந்து தண்ணீர் இறைத்து வைத்தனர். முனிவரின் அறையிலிருந்து வெளிப்பட்டபோது, அவர்கள் மிகச் சுத்தமான உடைகளைத் தரித்து, தூய்மையின் அம்சங்களாக விளங்கினர். மறுநாளும் அப்பெண்கள் அழுக்காக ஆசிரமத்துக்குள் வந்ததைக் கவனித்தவன், வேலைகளை முடித்துவிட்டுத் தூய்மையாக வெளியே வந்தபோது, அவர்களை மறித்துப் பாதங்களில் விழுந்தான். 'நீங்கள் யார்?' என வினவினான். 'கங்கை, யமுனை, சரஸ்வதி போன்ற பல புண்ணிய நதிகள் நாங்கள். மற்றவர் தங்கள் பாவங்களையெல்லாம் எங்களிடம் இறக்கி வைத்துவிட்டுத் தூய்மை பெறுகிறார்கள். தினமும் அந்தப் பாவங்களைக் களைய நாங்கள் இந்த ஆசிரமத்துக்கு வருகிறோம். தன் பெற்றோரை தெய்வங்களாக எண்ணிப் பார்த்துக்கொள்ளும் குக்குட முனிவருக்கு சேவை செய்வதால், எங்கள் பாவங்கள் கழுவப் படுகின்றன. மீண்டும் தூய்மையடைந்து திரும்பு கிறோம்' என்று சொல்லி, அவர்கள் மறைந்தார்கள்.
அக்கணமே புண்டரீகன் மனம் திருந்தினான். பெற்றோருக்குச் சேவை செய்வதையே தலையாய கடமையாகக் கொண்டான்.
இந்தப் புண்டரீகனை அகிலத்துக்கு அறிமுகப் படுத்த எண்ணி, தக்கதொரு தருணத்தை எதிர் பார்த்துக் காத்திருந்தான் கிருஷ்ணர்.ஒரு முறை கிருஷ்ணர், ராதையுடன் குலவிக்கொண்டிருந்ததைப் பார்த்து, ருக்மிணி அவனிடம் கோபித்துக்கொண்டு, (தண்டிர்) வனத்துக்கு வந்து, தனித்திருந்தாள். அவளைச் சமாதானப்படுத்தி, மீண்டும் துவாரகைக்கு அழைத்துச் செல்லப் புறப்பட்டார் கிருஷ்ணர்.
வழியில் பெற்றோர்க்குச் சேவை செய்யும் மைந்தனை அவளுக்குக் காட்ட எண்ணி, புண்டரீகனின் குடில் வாயிலில் நின்று தண்ணீர் கேட்டார் கிருஷ்ணர். அங்கு மழை பெய்து, சேறும் சகதியுமாக இருந்தது. உள்ளேயிருந்து புண்டரீகன் ஒரு செங்கல்லைத் தூக்கிப் போட்டார். சற்று நேரம் அதன் மேலே நில்லுங்கள். என் பெற்றோருக்கான பணிவிடைகளை முடித்துவிட்டு உங்களைக் கவனிக்கிறேன்' என்றார். அதன்படியே, தனது பெற்றோர் சேவையை முடித்துக்கொண்டு புண்டரீகன் அவர்களை அண்டினார். வந்தவர்களை வரவேற்றார். அதற்கு மேலும் பொறுக்கமுடியாத ருக்மிணி, வந்திருப்பது கிருஷ்ணர் என்பதைப் போட்டு உடைத்தார்.
புண்டரீகன் பதறினார். மண்ணில் வீழ்ந்து மன்னிப்பு கேட்டார். கிருஷ்ணர் புன்னகைத் தார். 'உன் மாதா, பிதா சேவையில் மனம் மகிழ்ந்தேன். வேண்டும் வரம் கேள்' என்றான்.
'பாண்டுரங்கனே! நீங்கள் எழுந்தருளியுள்ள இத்தலம் புண்ணியத் தலமாக விளங்கவேண்டும். பக்தர்கள் அனைவரும் தரிசித்து அருள் பெறும்படியாக நீங்கள் இங்கே விட்டலனாக சாந்நித்தியம் கொள்ள வேண்டும்' என்று வேண்டினார், புண்டரீகர்.
கிருஷ்ணர் மனமுவந்து, 'இங்கே ஓடும் பீமா நதியில் நீராடி என்னை தரிசிப்பவர்கள், இடர் எல்லாம் நீங்கி, சர்வ மங்கலங்களையும் பெற்று வாழ்வார்கள்' என்று அருளினார். புண்டரீகபுரம் என்னும் அப்புண்ணிய இடத் தில், அற்புதமான ஆலயம் ஒன்று நதிக்கரையில் எழுப்பப்பட்டது. பின்னாளில் புண்டரீகபுரம் என்பது மருவி, பண்டரீபுரம் ஆகிவிட்டது.
ஆலயத்துக்கு நான்கு வாசல்கள். கோயிலின் கிழக்கு வாயிலுக்கு 'நாமதேவ் வாயில்’ என்று பெயர். கையில் தம்புராவுடன் இறைவனின் இசையில் மூழ்கியிருக்கும் நாமதேவரின் பித்தளைச் சிலை இங்கு உள்ளது.
இந்தப் பிரதான வாயிலின் வழியே உள்ளே நுழைந்தால் கருவறையை நோக்கி அழைத்துச் செல்லும் ஒரு மகாமண்டபம். இங்கே எழுந்தருளி யிருக்கும் தத்ராத்ரேயரையும், கணபதியையும் தரிசித்துவிட்டுச் சென்றால், அடுத்து விளங்குவது அழகியதொரு மண்டபம்.
வழவழப்பான 16 கருந்தூண்கள் தாங்கும் இந்த மண்டபத்தில் ஆங்காங்கே மாடங்கள். ஒரு மாடத்தில், பளிங்கில் செதுக்கப்பட்ட நரசிம்மர் எழுந்தருளியிருக்கிறார். இன்னொரு மாடத்தில் சிருங்கார ராதாவும், அவளது மையலில் மயங்கியிருக்கும் கிருஷ்ணனும் காட்சி தந்து, அந்த மண்டபத்துக்கு அழகு சேர்க்கிறார்கள். மற்றும் ஒரு மாடத்தில், செந்தூரத்தில் மூழ்கிய கோலத்துடன் கணபதி தரிசனம் தருகிறார்.
இந்த மண்டபத்தில், ஒரு தூணுக்கு முழுக்க முழுக்க வெள்ளிப் பூண் போடப்பட்டிருக்கிறது.
இந்தத் தூணுக்குக் கருட கம்பம் என்று பெயர். புரந்தரதாசர் கம்பம் என்ற காரணப்பெயரும் இதற்கு உண்டு.
பாண்டுரங்கனின் பரம பக்தரான புரந்தரதாசர் ஒருமுறை அவனை தரிசிப்பதற்காக நீண்ட பயணத்துக்குப் பின், பண்டரிபுரம் வந்து சேர்ந்தார். சத்திரம் ஒன்றில் தங்கினார். காலையில் கண்ணனை தரிசிக்கலாம் என்று எண்ணம் கொண்டு உறங்கப் போனார்.
நடுநிசியில் புரந்தரதாசர் கண்விழித்தார். கால் வலி தாங்காமல், 'அப்பண்ணா! ஒத்தடம் கொடுக்க வெந்நீர் கொண்டு வா!' என்று சீடனை அழைத்தார். பலமுறை கூவியழைத்த பிறகே சீடன் அப்பண்ணா ஒரு பாத்திரத்தில் சுடச்சுட வெந்நீர் கொண்டு வந்தான்.
தாமதமாக வந்த சீடன் மீது கோபம் கொண்டு, வெந்நீர்ப் பாத்திரத்தை வாங்கிய புரந்தரதாசர், வெந்நீரை அப்படியே அப்பண்ணாவின் முகத்தில் வீசிவிட்டார்.
பின்பு தமது செயலைக் குறித்து வருந்தி, நிம்மதியாகத் தூங்க முடியாமல், புரண்டு புரண்டு படுத்தார். பொழுது விடிந்தது. அப்பண்ணாவைத் தேடிப் போய், நள்ளிரவில் தான் நடந்து கொண்ட விதத்துக்காக வருத்தம் தெரிவித்தார்.
அப்பண்ணா ஆச்சரியமாகி, 'நான் இரவு முழுவதும் கண்விழிக்கவே இல்லையே?' என்றார். புரந்தரதாசர் குழம்பினார்.
நீராடிவிட்டுப் பாண்டுரங்கனைத் தரிசிக்கப் போனார். அங்கே பரபரப்பும் சலசலப்புமாக இருந்தது. விசாரித்ததில், கொதிக்கும் வெந்நீரை முகத்தில் கொட்டியது போல, பாண்டுரங்க விக்கிரகத்தின் முகம் முழுதும் கொப்புளங்களாக இருப்பது தெரியவந்தது.
கண்ணனே தனக்கு வெந்நீர் ஒத்தடம் கொடுக்க இரவு வந்திருந்தான் என்று உணர்ந்ததும், புரந்தர தாசர் நெகிழ்ந்து போனார். 'அப்பண்ணா வடிவில் வெந்நீர் கொண்டு வந்தது நீதான் என்று அறியாத பாவியாகிவிட்டேனே! நான் கோபத்தை விட்டொழிக்க வேண்டுமென்பதற்காக நீ செய்த விளையாட்டா இது? உன் அழகுத் திருமுகத்தை நான் மறுபடி காண வேண்டும்' என்று கண்ணீர் சிந்தினார்.
கண்ணனின் முகம் முன்பு போல் அழகானது. அந்த அழகில் மயங்கிய அவர் பாண்டுரங்கனின் மீது ஏகப்பட்ட துதிப்பாடல்களை எழுதி, இசையமைத்துப் பாடினார்.
புரந்தரதாசர் இந்தத் தூணின் அடியில் அமர்ந்துதான் பாண்டுரங்கனின் மீது பாடல்கள் இயற்றினார் என்பதால் இதற்குப் புரந்தரதாசர் தூண் என்றும் பெயர்.
ஆலயத்துக்கு வரும் பக்தர்கள் அனைவரும் பாண்டுரங்கனைத் தரிசிக்கும் முன், இந்தத் தூணை ஆரத்தழுவி வணங்குகிறார்கள். அவ்வாறு செய்தால் தங்களது பாவங்கள் தொலையும் என்பது ஐதீகம்.
மேலும், இந்த மண்டபத்தில் இருக்கும் கருந்தூண்களில் 64 மகாபாரதக் காட்சிகள் சிற்பங்களாகச் செதுக்கப்பட்டுள்ளன. மட்டுமின்றி, மஹாவிஷ்ணுவின் தசாவதாரங்களும் சிற்பங்களாக இந்தத் தூண்களில் இடம் பெற்றுள்ளன.
கருவறைக்கு வெளியே ஜய, விஜய துவார பாலகர்கள். ஒரு கண்ணாடிப் பேழையில் திறந்த நிலையில் காட்சியளிக்கும் வேதநூல். அருகில், துக்காராமின் பாதுகைகளும் பிரதிஷ்டை செய்யப்பட்டுள்ளன. மக்கள் துக்காராம் பாதுகைகளைக் கண்ணில் ஒற்றிக் களிப்பெய்திய பின்பு, கருவறை நாடி நடக்கிறார்கள்.
Yasvee Venkateshwaran
